2017 ishte viti që solli zgjidhje për thuajse asgjë. Ishte një vit i tranzicionit dhe i konflikteve të pazgjidhura në skenën botërore dhe nëpër kontinente. Mbi të gjitha, viti 2017 ishte një vit që paraqiti pikëpyetje të rëndësishme dhe i la ata të hapura për të ardhmen – kryesisht për të ardhmen e afërt.
Këtu janë disa nga pyetjet vendimtare duke filluar që nga viti 2018.
Çfarë do të ndodhë me presidencën Trump?
Presidenti Donald Trump dhe mbështetësit e tij republikanë arritën të miratojnë një rishikim të madh të taksave, duke rregulluar një mori rregullash dhe duke caktuar një numër të konsiderueshëm të gjyqtarëve konservatorë në gjykatën federale. Por viti i ardhshëm i presidencës së Trump përballet me pasiguri të rëndësishme.
Trump përfundon 2017-në me vlerësimet më të ulëta të publikut të çdo presidenti tjetër në vitin e parë në historinë moderne. Komisionet e Kongresit ende po hetojnë lidhje të mundshme midis fushatës të Trump dhe Rusisë dhe prokurori special Robert Mueller tashmë ka akuzuar zyrtarët kryesorë të fushatës dhe ka siguruar pranimin e fajësisë nga disa të tjerë. Dhe hetimi vazhdon.
Nëse vlerësimet e miratimit të Trump-it bien edhe më shumë, ose nëse demokratët marrin kontrollin e Shtëpisë, çdo objektiv legjislativ tjetër që ai mund të ketë mund të shmanget. Ndërkohë, ish-ndihmësi i Trump, Steven Bannon, i tha Vanity Fair se ai sheh vetëm 30% shanse që Trump të shërbejë gjithë mandatin e tij, qoftë për shkak të shkarkimit ose nëpërmjet një lëvizjeje sipas Amandamentit të 25-të për ta larguar atë nga Kabineti i tij. Kredencialet e Bannon si një dijetar politik janë dëmtuar pas dështimit të kandidatit të Senatit, Roy Moore, në Alabama. Por nuk ka dyshim se retë janë në lartësi mbi presidencën Trump.
A do të shkojë SHBA-ja dhe Koreja e Veriut në luftë?
Lufta surreale e fyerjeve midis Presidentit të Shteteve të Bashkuara dhe udhëheqësit të Koresë së Veriut, Kim Jong Un, ishte më shumë se një përleshje me shkopinj dhe gurë. Ajo u pasua nga përparimet e prekshme ushtarake nga Koreja e Veriut me shpërthimet e pajisjeve bërthamore dhe lançimin e raketave balistike. Trump ka paralajmëruar se do të urdhërojë sulme ushtarake “shkatërruese”, me “zjarr dhe tërbim” nëse Koreja e Veriut kërcënon Shtetet e Bashkuara. Por, deri më tani, Kim duket se nuk është i intimiduar nga njeriu që ai e quajti “matuf”. Ekspertët thonë se lufta me Korenë e Veriut do të vriste qindra mijëra njerëz.
Administrata Trump ka arritur të mbajë sanksionet e OKB-së kundër Phenianit, por një rrugë për një zgjidhje paqësore që pengon Korenë e Veriut nga mbajtja e armëve bërthamore po bëhet gjithnjë e më e pakuptueshme.
A do të shkatërrojë SHBA-ja marrëveshjen bërthamore me Iranin, dhe a do të ri-forcojë Irani programin e tij bërthamor në këtë rast?
Trump e quajti marrëveshjen bërthamore me Iranin, “marrëveshja më idiote e të gjitha kohërave”, duke premtuar të “grisë” marrëveshjen sapo të vinte në detyrë. Vetëm javën e kaluar, kur ai po zbulonte Strategjinë e Sigurisë Kombëtare, Trump sulmoi paraardhësit e tij për kryerjen e një “marrëveshjeje të keqe me Iranin”. Në tetor, ai e vendosi marrëveshjen në harresë, duke akuzuar Iranin se kishte shkelur marrëveshjen dhe i kishte thënë Kongresit që të rregullonte të metat e marrëveshjes. Nuk ka shenja se Kongresi mund ose do të rihapë negociatat ose se Irani do të jetë i hapur për ndryshimin e marrëveshjes. Dhe Trump ka thënë se mund të anulojë marrëveshjen nëse nuk rregullohet. Ky vendim lë të hapur çështjen e asaj që SHBA do të bëjë më pas, dhe se si Irani do të përgjigjet.
Ndërsa Irani dhe Rusia penetrojnë në Siri, a do të bëjë SHBA-ja ndonjë gjë për këtë?
Tani që Irani dhe Rusia kanë shpëtuar diktatorin sirian Bashar Al-Assad nga rrëzimi, a do të vazhdojnë Moska dhe Teherani të forcojnë pozicionet e tyre në Siri? A do të ndërmarrin SHBA-të ndonjë veprim për të kundërshtuar ndikimin në rritje të të dy vendeve në rajon dhe praninë e tyre ushtarake në terren? Trump mbetet çuditërisht ngurrues për të sfiduar presidentin rus Vladimir Putin. Jo vetëm që Trump nuk është i gatshëm të kritikojë Putin, por deri më tani nuk ka arritur të zbatojë sanksionen e reja kundër Rusisë të miratuara nga Kongresi gjatë verës. Por, çfarë ndodh me Iranin, një vend që Trump e përshkruan si një kërcënim global?
A do të ketë princi ambicioz i Arabisë Saudite – që se shpejti do të jetë mbreti i ri- sukses me reformat revolucionare?
Princi Mohammed bin Salman, djali i preferuar i Mbretit Salman të Arabisë Saudite, kaloi vitin 2017 duke u përpjekur të sjellë ndryshime revolucionare. Princi i kurorës hoqi kufizimet mbi dhënien e makinave të grave, kufizoi fuqinë e policisë fetare dhe burgosi disa personalitete të shquara, duke i akuzuar ata për korrupsion politik. Dhe MBS, siç ai dihet, i ka bërë të gjitha këto duke grumbulluar jo vetëm pushtet të madh, por edhe armiq të fuqishëm. Është e sigurt që Princi do të bëhet mbret muajt e ardhshëm, por përpjekja e tij ambicioze për të transformuar shoqërinë, ekonominë dhe pozicionin gjeopolitik të Arabisë Saudite është një bast epik, rezultati i të cilit mbetet i pasigurt.
A do të marrë përgjigje ndërkombëtare lufta në Jemen, që është një fatkeqësi e madhe humanitare?
Kur Trump njoftoi vendimin e tij për të njohur Jerusalemin si kryeqytetin e Izraelit, vendimi ngriti zemërimin e shumicës së vendeve myslimane. Ndër ata ishte Jemeni, një vend i shkatërruar nga një luftë shkatërruese midis një aleance të udhëhequr nga Sauditet dhe rebelëve të mbështetur nga Irani – dhe liderët e të cilëve morën kohë për të hartuar një rezolutë të Kombeve të Bashkuara duke hedhur poshtë vendimin e SHBA-ve. Ndryshe nga vendimi i Jerusalemit, ngjarjet në Jemen kanë marrë pak vëmendje edhe pse zyrtarët e OKB-së thonë se Jemeni është në prag të përjetimit të “urisë më të madhe që bota ka parë për shumë dekada” dhe tashmë është duke duruar shpërthimin më të keq të kolerës të regjistruar ndonjëherë, të gjitha rezultat i një katastrofe të bërë nga njeriu.
A do të hyjë Putini në një luftë tjetër?
Ndërsa Presidenti Vladimir Putin përgatitet të kandidojë për një mandat të katërt gjashtëvjeçar në Rusi, ka pak mundësi që ai të humbasë. Nëse dhe kur të fitojë, Putini do të qëndrojë në detyrë deri në vitin 2024, që duke përfshirë edhe kohën që ka kaluar në qeveri si kryeministër, do t’i jepte gati një çerek shekulli në pushtet, më shumë se çdo udhëheqës rus që nga Joseph Stalin.
Nuk ka mbetur shumë nga demokracia ruse, pasi Putini ka rrënuar themelet e saj dhe ka shtypur opozitën. Putini, i cili kontrollon shumicën e mediave, mbetet shumë popullor pavarësisht nga kohët e vështira ekonomike. Sipas sociologut rus të nderuar Lev Gudkov, Putini ruan legjitimitetin e tij duke qenë një president i luftës, fakt që ngre pyetjen, a do të shohë Putin përtej Ukrainës dhe Sirisë për të gjetur një tjetër luftë? Është një pyetje që shqetëson thellësisht fqinjët e Rusisë.
A do të vazhdojë të përhapet populizmi?
Në vitet e fundit, demokracia është përballur me sfida, me liderë në SHBA, Rusi, Turqi, Poloni, Filipine dhe gjetkë duke u rritur në forcën e mesazheve populiste të papërpunuara. Dhe pasi marrin pushtetin, këta udhëheqës shpesh sfidojnë normat themelore liberale demokratike, si respektimi për një shtyp të lirë dhe një gjyqësor të pavarur.
Pyetja është nëse ky trend ka arritur kulmin apo do të vazhdojë. Fitorja e Trump ka shkaktuar një fushatë për mbrojtjen e demokracisë nga shumë njerëz në SHBA, por gjithashtu ka nxitur populistët e tjerë në mbarë botën. Midis tyre është një populist majtist anti-Trump në Meksikë, Andres Manuel Lopez Obrador, i cili mund të bëhet president – vetëm një nga shumë kandidatë populistë në të majtë dhe të djathtë me një shans të mirë për të marrë pushtetin në vitin e ri.
A do të vazhdojë Venezuela spiralen drejt fatkeqësisë?
Katastrofa e ngadaltë në Venezuelë u përhap drejt një fatkeqësie të plotë në vitin 2017 dhe nuk ka asnjë shenjë se tragjedia e shkaktuar ndaj popullit venezuelian nga një qeveri e paaftë do të përfundojë së shpejti. Pavarësisht nga rezervat më të mëdha të naftës të provuara në botë, udhëheqja tragjike e Venezuelës e ka çuar atë nga një demokraci relativisht funksionale, me një nga ekonomitë më të forta në Amerikën Latine, drejt asaj që në thelb është një diktaturë, me fëmijët e uritur në rrugë, mungesa të çdo produkti të mundshëm, inflacion katër-shifror dhe krim jashtë kontrollit.
Opozita ka dështuar të mposhtë manovrat jodemokratike të presidentit Nicolas Maduro dhe partisë së tij. Dhe, deri tani, bashkëpunëtorët e Maduro nuk kanë bërë asgjë për të ndryshuar kursin katastrofik të vendit. Dikush do të mendonte se ekziston një kufi se sa e tmerrshme mund të jetë jeta për popullin venezuelian. Por dikush mund të jetë i gabuar.
A do të ngadalësojë dikush apo diçka rritjen e Kinës?
Ndërkohë që SHBA-ja, Evropa dhe madje Rusia janë të zëna me demokracinë dhe konfliktet në Lindjen e Mesme, ndikimi i Pekinit në mbarë botën po rritet në heshtje, por në mënyrë mbresëlënëse. Kina po ndërton projekte infrastrukturore gjigante në tokë dhe në det nëpër Azi dhe më gjerë. Ajo po ndikon qeveritë pa marrë në konsideratë shqetësime rreth të drejtave të njeriut dhe normave demokratike. Iniciativa gati një miliard dollarësh e Kinës “One Belt One Road”, ndryshe nga projektet perëndimore, nuk i kushton vëmendje standardeve mjedisore dhe të drejtave të njeriut.
Duke marrë parasysh implikimet e rritjes së Kinës, ajo po tërheq relativisht pak vëmendje.
Tërheqja e Trump nga marrëveshjet tregtare ka lënë rrugën e hapur për Pekinin. Nëse tendencat aktuale vazhdojnë, Kina, një diktaturë që nuk pranon mospajtime, mund të bëhet vendi më i fuqishëm në botë. Aktualisht, ekonomia e Kinës është në rrugën e duhur për të tejkaluar PBB-në e SHBA-ve, ushtria e saj po rritet shpejtë dhe ndikimi i saj global po zgjerohet me shpejtësi. Ndërkohë që ushtria amerikane mbetet deri më tani më e madhja në botë, madhësia e ekonomisë kineze është tashmë e krahasueshme me atë të Amerikës dhe asistenca diplomatike, ekonomike dhe ushtarake e Pekinit nënkupton se po bëhet një rival serioz ndaj dominimit global të SHBA-ve.
Një vit nga tani, do të dimë nëse në vitin 2018 kemi zgjidhur ndonjë nga pyetjet e mbetura të hapura këtë vit; nëse viti solli botën më pranë buzës së shkatërrimit, ose nëse do të kthehet në një rrugë më premtuese. Garancia e vetme është që, ashtu siç thotë proverba e vjetër, ne do të jetojmë në kohë interesante. Gëzuar 2018, të gjithëve./CNN – Lexo.al/
Leave a Reply