Michael Singh & James F. Jeffrey/
Nëse Shtetet e Bashkuara nuk u përballën me probleme të mjaftueshme në Siri, Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan kohët e fundit kërcënoi trupat amerikane me një “shuplakë otomane” në qoftë se ata ndërhynin me inkursionin ushtarak të Turqisë në Sirinë veriperëndimore. Kërcënimi, i ardhur dy ditë përpara një vizite në Turqi nga sekretari i atëhershëm i Shtetit, Rex Tillerson, nënvizoi vetëm faktin se si janë bërë marrëdhëniet e diskutueshme mes Ankarasë dhe Uashingtonit dhe se sa afër shkatërrimit total është kjo aleancë historike – në dëm të të dy shteteve.
Lista e çështjeve që ndajnë Shtetet e Bashkuara dhe Turqinë është e gjatë. Zyrtarë nga SHBA-të dhe të tjerë perëndimorë duken me alarm për konsolidimin e fuqisë së pushtetit të Erdoganit sipas stilit të Putin dhe mosrespektimin e të drejtave të njeriut, dhe kanë protestuar ndaj arrestimit të shtetasve të SHBA-ve dhe turqve të punësuar në misionet diplomatike amerikane. Zyrtarët turq, nga ana e tyre, akuzojnë Shtetet e Bashkuara për nxitjen e një përpjekjeje për grusht shteti në vitin 2016 kundër Erdoganit dhe për strehimin e burrit, që shumica e turqve besojnë se ishte udhëheqësi i saj: udhëheqësi shpirtëror, ish-aleati i Erdoganit dhe banor i Pensilvanisë, Fethullah Gulen.
Një ndarje edhe më e mprehtë midis Uashingtonit dhe Ankarasë janë shtigjet divergjente që ata kanë ndjekur në Siri për pjesën më të madhe të një dekade. Erdogan ishte i zemëruar ndaj administratës së Obamës për atë që turqit perceptonin si indiferencë të SHBA-ve ndaj kërcënimit të konfliktit sirian ndaj vendit të tyre. Kur Shtetet e Bashkuara më në fund ndërhynë, por duke bërë aleatë armiqtë e përjetshëm të turqve – milicinë e Njësive për Mbrojtjen e Popullit (YPG), një degë siriane e Partisë terroriste të Punëtorëve të Kurdistanit (PKK). Nga ana e tyre, zyrtarët e SHBA-së u shqetësuan nga Ankaraja për bashkëpunimin me xhihadistë si aleatë në luftën siriane dhe së fundi me bashkëpunimin e saj me Rusinë, e cila është shtrirë deri në blerjen e një sistemi mbrojtës ajror rus që komplikon angazhimet e Turqisë në NATO.
Tundimi është i fortë në Uashington për të përfunduar aleancën thelbësore me Turqinë – siç u bë së fundmi me Pakistanin – dhe madje për të imponuar sanksione ndaj Ankarasë për veprimet e saj. Dhe ndjenja në Turqi, ku 67 për qind e popullatës ka një pamje të pafavorshme ndaj amerikanëve, sigurisht që është e ndërsjellë.
Megjithatë, largimi i Turqisë do të përbënte një plagë të vetë-shkaktuar. Turqia nuk është vetëm Presidenti Erdogan, por një gjigant rajonal gjeografik dhe ekonomik që qëndron si një tampon midis Evropës dhe Lindjes së Mesme, dhe midis Lindjes së Mesme dhe Rusisë. Humbja e Turqisë si një aleat perëndimor do të nënkuptonte sjelljen e Lindjes së Mesme në pragun e Evropës dhe kufirin e mundshëm të ndikimit rus në zemrën e Lindjes së Mesme. Turqia është gjithashtu shteti më i mirë i pozicionuar për balancë kundër Iranit, ambiciet dhe ndikimi i të cilit po rriten së bashku me partneritetin e saj me Rusinë. Varësia është reciproke; pa Shtetet e Bashkuara, Turqia do t’i lihet mëshirës së butë të Teheranit dhe të Moskës.
Ruajtja e aleancës turko-amerikane dhe vlerës strategjike që të dyja palët mbartin prej saj, do të kërkonte një rifokusim mbi kërcënimet e përbashkëta strategjike, siç është aleanca në rritje e Rusisë dhe Iranit, duke arritur kompromise mbi mosmarrëveshjet që shkëpusin këtë fokus. Ndonëse Shtetet e Bashkuara mund të bëjnë pak për t’i dhënë fund shqetësimeve më paranoike të Erdoganit, fleksibiliteti më i madh është i mundshëm kur bëhet fjalë për kurdët sirianë.
Jetik për arritjen e një kompromisi janë angazhimet e bëra gjatë vizitës së fundit të ish Sekretarit të Shtetit Rex Tillerson në Ankara. Sipas zyrtarëve turq, Shtetet e Bashkuara njoftohet se kanë rënë dakord të ulin praninë e milicisë kurde në perëndim të lumit Eufrat rreth qytetit strategjik Manbij, të cilin Turqia ka frikë se synon të krijojë një zonë të afërt të kontrollit kurd përgjatë kufirit jugor të Turqisë me Sirinë. Turqia, nga ana tjetër, mund të tolerojë një prani të vazhdueshme amerikane dhe të YPG në zonat kurde të Sirisë veriore në lindje të Eufratit, si mënyra e vetme për të mbajtur SHBA-të në Siri.
Disa në Shtetet e Bashkuara shohin lehtësimin e shqetësimeve turke lidhur me kurdët sirianë si tradhti të një partneri që u tregua i guximshëm në luftën kundër Shtetit Islamik. Megjithatë, marrëveshja e propozuar ka përparësi për të gjitha palët e përfshira. Pavarësisht përpjekjeve të saj, Turqia do të ishte në pozicion shumë më të keq pa Shtetet e Bashkuara si një aleat; Për më tepër, ndikimi i SHBA-së është shansi më i mirë për të bindur kurdët sirianë të ndahen nga PKK dhe të krijojnë rrugën e tyre, siç bënë kurdët irakianë.
Sa u përket kurdëve, Shtetet e Bashkuara nuk do t’i braktisnin ata në atdheun e tyre në lindje të Eufratit, por thjesht do kthejnë Manbijun zyrtarëve lokalë nën garancitë e sigurisë së SHBA-së dhe të Turqisë. Aspiratat kurde mund të jenë më të mëdha, por Shtetet e Bashkuara nuk janë të detyruara të lehtësojnë çdo ambicie të aleatëve të tyre në fusha të ndryshme, veçanërisht kur këto synime kërcënojnë një aleat tjetër ose stabilitetin e rajonit.
Për Shtetet e Bashkuara, do të kishte pak kuptim strategjik për të armiqësuar Turqinë mbi çështjen kurde. Turqia, është ekonomia e 17-të më e madhe në botë dhe një nga fuqitë primare ushtarake të Lindjes së Mesme. Në Siri vetëm, rreth 2,000 trupa amerikane në verilindje të vendit tani nuk mund të furnizohen me siguri pa aksione ajrore dhe tokësore përmes Turqisë, duke pasur parasysh ndjeshmërinë e Irakut ndaj ndikimit iranian. Në të vërtetë, është e vështirë të imagjinohet që Shtetet e Bashkuara të arrijnë shumë nga qëllimet e saj në Siri në aspektin ushtarak ose diplomatik përballë rezistencës së vendosur iraniane dhe ruse, nëse nuk mund të arrijmë të gjejmë një bazë të përbashkët me aleatin tonë të supozuar.
Më gjerësisht, një përpjekje e SHBA-ve për të luftuar Iranin në Lindjen e Mesme dhe për të mbizotëruar në atë që administrata Trump e ka përshkruar si një konkurrencë globale strategjike me Rusinë dhe Kinën, do të kërkojë aleatë. Pavarësisht nga flirtimet e saj taktike, Turqia mbetet kundër ekspansionizmit iranian dhe është e kujdesshme ndaj Rusisë për arsye të historisë dhe të gjeografisë. Për Kinën, Turqia është një kandidat tërheqës për zgjerimin e Iniciativës së Brezit dhe Rrugës drejt Evropës, megjithatë Ankaraja dhe Pekini kanë dallimet e tyre të mprehta. Nëse Shtetet e Bashkuara dhe Turqia do të ndahen, Teherani, Moska dhe Pekini nuk do të jenë fajtorët, por me siguri do të jenë përfituesit.
Turqia është një aleat i vështirë. Por nëse Shtetet e Bashkuara do të largoheshin nga të gjithë aleatët tanë të vështirë në Lindjen e Mesme, nuk do të kishim farë të tillë. Duke pasur parasysh natyrën e ndryshueshme të Erdoganit dhe vitet e tensioneve të akumuluara në marrëdhëniet midis SHBA-Turqi, gjetja e një baze të përbashkët me Ankaranë mbi Sirinë dhe çështje të tjera nuk do të jetë e lehtë. Por në një botë të konkurrencës strategjike me fuqi gjithnjë e më të ashpra, është e domosdoshme./Foreign Policy – Lexo.al
Leave a Reply