Në tetor të vitit 2017, faqja e parë e një gazete franceze shfaqi gjashtë karaktere të mëdha kineze që mund të përktheheshin si “Kina, një superfuqi në rritje” (titulli aktual i artikullit në frëngjisht ishte “Chine: Le Retour De La Grande Puissuance”). Artikulli ishte një hyrje mjaft neutrale ndaj ëndrrës kineze si një alternativë ndaj ëndrrës amerikane. Megjithatë, ajo gjithashtu reflektoi mbi çështjet që shoqërojnë arritjet mbresëlënëse ekonomike dhe sociale të vendit dhe që duket se mund të dëmtojnë ëndrrën kineze. Këto përfshijnë “Great Firewall” të Kinës, që përdoret për të censuruar dhe pjesërisht bllokuar internetin, shtypjen e opinioneve të ndryshme, centralizimin e mëtejshëm të pushtetit të Partisë Komuniste Kineze (CCP) dhe forcimin e sektorëve shtetërorë. Mënyra se si ëndrra kineze është duke u zhvilluar duket e çuditshme nga këndvështrimi i ideologjive perëndimore.
Më 17 tetor 2017, një ditë para hapjes së Kongresit të 19-të Kombëtar të KPP-së,Xinhuanet (një agjenci zyrtare e lajmeve të udhëhequr nga partia) botoi një artikull të titulluar “Demokracia e Ndritur e Kineze Vendos Perëndimin në Hije”. Sipas kësaj artikulli, “demokracia kineze” po rritet, ndërsa ajo perëndimore është në rënie, gjithnjë e mbytur nga krizat dhe kaosi. Dallimi kryesor në modelin kinez të qeverisjes është se “bashkëpunimi dhe sistemi i konsultimeve shumëpartiake të udhëhequr nga KPP” çon në harmoni shoqërore dhe stabilitet politik dhe në këtë mënyrë “siguron politika efikase dhe të zbatuara”.
Ndonëse mund të jetë shumë herët për të gjykuar se cila nga dy artikujt e përmendur më sipër ka të drejtë, shumë sfida themelore që zakonisht ballafaqohen me ekonomitë globale duket se kërkojnë riformësimin e qeverisjes ekonomike dhe sociale të botës. Lëvizjet e Kinës kundër këtyre sfidave bëjnë që vendi të duket më shumë si një udhëheqës global sesa Shtetet e Bashkuara, në tre aspekte kryesore.
Së pari, në frontin ekonomik, sfida kryesore është mungesa e kërkesës agregate (kërkesa totale për të gjitha mallrat dhe shërbimet) botërore që nga viti 2008. Kina u përgjigj në tri mënyra. Së pari, Kina nxiti kërkesën e saj të brendshme agregate përmes niveleve të pashembullta të lehtësimit sasior dhe zgjerimit fiskal – sidomos të ardhur nga bumi i investimeve në infrastrukturë, si dhe flluska në tregun e pronës. Kina gjithashtu bëri thirrje për një globalizim më të thellë dhe, së treti, ndërkombëtarizoi monedhën e saj së bashku me iniciativën e saj Një Rrip një Rrugë. Sa e jashtëzakonshme është kjo? Duhet të theksohet se aktualisht ekonomia e Kinës është vetëm gjysma e madhësisë së Shteteve të Bashkuara në terma të PBB-së, megjithatë rezerva monetare e Kinës M2 ka arritur në 27 trilionë dollarë – gati dy herë më e lartë se M2 e SHBA-ve, e cila po qarkullon në reth 13.6 trilionë dollarë.
Së dyti, në frontin e teknologjisë janë rritur disa fusha të teknologjive të reja, përfshirë inteligjencën artificiale (AI), robotikë, internet of things (IoT), automjete autonome, printime 3-D, nanoteknologji, bioteknologji, shkencë materialesh, ruajtje të avancuar të energjisë dhe informatikë kuantike. Këto zhvillime nënkuptojnë shkatërrim krijues dhe një avantazh të parë në favor të futjes së bizneseve të reja, industrive të reja dhe vendeve të reja të punës. Në këtë drejtim, Kina është përgjigjur me planin zyrtar strategjik “Made in China 2025“, ndërsa ka drejtuar një sasi burimesh që nuk mund të krahasohen nga asnjë vend tjetër për të investuar në këto teknologji. Këto burime përfshijnë fonde bujare jo vetëm për R&D, por edhe formimin e kompanive të teknologjisë së lartë, si dhe blerjen e teknologjive të huaja dhe kompanive të teknologjisë së lartë; rekrutimi i burimeve intelektuale njerëzore vendase dhe globale, p.sh. Programi “Thousand Talents“; dhe sektori shtetëror, i cili mobilizohet nga agjenda të ndryshme të zhvillimit teknologjik kombëtar dhe ministror për të marrë teknologji të përparuar dhe të ngarkuar me fonde të mjaftueshme nga bankat shtetërore kineze.
Për shembull, Kina mobilizon më shumë se 100 miliardë dollarë në vit për investime në teknologjitë e energjisë së rinovueshme. Pra, ajo tani qëndron si një lider global në zhvillimin e energjisë së pastër. Në 2016, qeveria kineze njoftoi planet për të shpenzuar deri në 150 miliardë dollarë për të mbështetur ndërtimin e kapacitetit të saj të brendshëm për të prodhuar patate të skuqura elektronike të përparuara. Mbështetje e ngjashme financimi është zgjeruar edhe në sektorë të ndryshëm të njohur nga qeveria kineze si strategjike, siç janë A.I., aviacioni, motorët e aviacionit dhe materialet e avancuara të lidhura me to. Në fakt, Kina së shpejti do të arrijë Shtetet e Bashkuara si shpenzuesi më i madh në R&D.
Së treti, në frontin social, sfidat përfshijnë popullsinë në plakje, një mjedis të mbingarkuar dhe boshllëqet në rritje në të ardhura dhe pasuri. Investimi në teknologji të reja do të jetë çelësi për gjetjen e zgjidhjeve. Kina nuk po shpenzon shumë vetëm për R&D, por gjithashtu duke kthyer shpejt këto teknologji të fundit në infrastrukturë. Për shembull, Kina ka iniciuar “Sky Net“, i cili monitoron dhe analizon të dhënat video në kohë reale të mbledhura nga më shumë se 20 milionë kamera CCTV në të gjithë vendin, duke ulur normat e krimeve dhe duke monitoruar emergjencat.
Kina gjithashtu po grumbullon fuqinë e IoT dhe database të mëdha në ndërtimin e qyteteve të zgjuara prototipe, të cilat do të jenë në gjendje të menaxhojnë në mënyrë optimale dhe automatike trafikun e qyteteve, rrjetet e shërbimeve, sistemet e energjisë, përgjigjet emergjente dhe madje edhe sistemet e shërbimit mjekësor. Automatizimi i këtyre shërbimeve sociale dhe ndërtimi i tyre në infrastrukturë gjithashtu përmirëson standardin e jetesës për njerëzit në të gjitha nivelet e të ardhurave.
Një rrjet energjetik i zgjuar në mbarë vendin është nën zgjerim dhe përmirësim të vazhdueshëm për të lidhur energjinë e rinovueshme nga rajonet e pasura me burime në perëndim në qendrat e konsumimit të energjisë në pjesën lindore të vendit, që përfshin disa mijëra kilometra. Sistemi hekurudhor me shpejtësi të lartë në Kinë, më i madhi në botë, ka zvogëluar kohën e shpenzuar nga njëra anë e vendit në tjetrën nga ditë në orë. Këto mjete ndihmojnë në reduktimin e ndarjeve mes rajoneve. Si i tillë, investimi masiv dhe i vazhdueshëm në infrastrukturën e orientuar drejt së ardhmes po bëhet çelësi për të adresuar sfidat sociale në siguri, aksesin e shërbimeve sociale dhe pabarazitë e të ardhurave ose ato të zhvillimit.
Ekzistojnë tre arsye pse Kina duket se demonstron udhëheqje në nivel botëror në aspektet e sipërpërmendura. Së pari, popullsia e saj e madhe dhe si rrjedhojë madhësia e tregut është një bekim jo vetëm për shkak të ekonomive të shkallës, por edhe për shkak të aftësisë së saj për të tërhequr sipërmarrësit, teknologjitë dhe burimet më të mira nga e gjithë bota. Hyrja e IHD-ve kineze është bërë më e madhja në vendet në zhvillim, duke arritur 130 miliardë dollarë në 2016, ose 20 për qind të totalit të IHD-ve të marrë nga të gjitha ekonomitë në zhvillim.
Së dyti, institucionet politike dhe shoqërore të Kinës lejojnë që ajo të bëjë dhe të zbatojë vendimet më shpejt dhe në mënyrë më efikase se sa bota perëndimore. Ka kosto, siç është niveli i caktuar i sakrificës së lirisë personale, zhvendosja e detyruar e banorëve urbanë dhe ruralë, potenciali për korrupsion dhe, natyrisht, rreziku moral i sistemeve bankare dhe ndërmarrëse shtetërore. Sidoqoftë, fitimet në një nivel makro, të cilat ilustrohen nga arritjet e renditura më parë, duket se janë shumë më të mëdha se efikasiteti i ulët në mikro-nivelet (domethënë si shpërndahen burimet në nivel firmash, familjare dhe individuale). Ky efikasitet në nivelin makro është arsyeja pse Kina deri më tani ka gëzuar rritjen mesatare më të shpejtë ekonomike gjatë dekadave të fundit.
Së treti, në këtë epokë turbulence, bota, sidomos ajo në zhvillim, ka nevojë për thellimin e globalizimit, nxitje të kërkesës agregate të brendshme, burime të mobilizuara për t’u përgatitur për revolucionin e ri industrial dhe një valë ndërtimi të infrastrukturës. Kina po e vendos veten si një shembull në ndjekjen e këtyre qëllimeve, duke kërkuar gjithashtu përpjekje të koordinuara globalisht për t’i trajtuar së bashku këto sfida. Kjo është ndoshta hijeshia e vërtetë e të ashtuquajturit “modelit kinez”. Dhe kjo bukuri sjell përfitime shtesë, p.sh. eksportuesit e energjisë si Rusia dhe shtetet e Lindjes së Mesme kanë filluar pranimin e juanit kinez për çështje tregtie, ndërsa një numër në rritje i vendeve po përqafojnë iniciativën kineze Një Rrip Një Brez dhe si rrjedhojë investimet kineze në projektet e mëdha të infrastrukturës.
Në fund të fundit, së paku për tani, me udhëheqjen kineze që shfaqet në frontet ekonomike, teknologjike dhe sociale, na pëlqen ose jo, premtimi i zgjidhjeve kineze për sfidat e tanishme ekonomike globale duken realiste. Duke thënë këtë, ne nuk duhet të injorojmë shqetësimet për humbjet në efikasitetin e mikro-nivelit, si dhe sakrificat e mundshme të grupeve sociale të pafavorizuara dhe ato pakicë nën sistemin kinez, i cili thekson mirëqenien dhe përfitimet e kolektivit. Përveç kësaj, bota po pret gjithashtu të shohë se si ekonomia kineze do të bëjë një “ulje të butë” drejt një rrugë të zhvillimit të qëndrueshëm nga një flluskë e pashembullt e nxitur nga likuiditeti dhe pronat.
Sidoqoftë, përderisa nuk ndodh një “ulje e vështirë”, me madhësinë e saj të ekonomisë, rezervën e mjaftueshme të saj të huaj dhe suficitin e vazhdueshëm tregtar, dhe arritjet e saj të vazhdueshme dhe të pakrahasueshme në infrastrukturën vendase për të mbështetur përmirësimin e industrive të saj, ka ende shumë hapësirë politike, sociale dhe ekonomike dhe shumë mjete politike në duart e autoritetit kinez për të manipuluar. Është më mirë për botën që të mos e shohë Kinën të dështojë, sepse edhe nëse modeli kinez është i përshtatshëm vetëm për Kinën, një Kinë e begatë është një lehtësim ndaj vakumit aktual të udhëheqjes në ekonominë globale, ndërkohë që Shtetet e Bashkuara janë të zëna duke parë nga brenda vetës tyre./The Diplomat – Lexo.al
Leave a Reply