Davis Florick/
Për më shumë se tre dekada, Koreja e Veriut, Koreja e Jugut dhe bashkësia ndërkombëtare kanë diskutuar mundësinë e denuklearizimit të Gadishullit Korean. Në vitin 1991, me përfundimin e Luftës së Ftohtë, eliminimi i përhershëm i pranisë së aftësive bërthamore në Gadishull dukej se ishte brenda mundësive. Për fat të keq, Pyongyang shpërfilli opinionin ndërkombëtar dhe zhvilloi aftësitë bërthamore me kosto të mëdha për popullin e vet. Gjatë tre dekadave, Koreja e Veriut ka investuar një pasuri të konsiderueshme për të zhvilluar programet e saj bërthamore dhe raketore. Si pasojë, nëse Kim Jong-un e ka seriozisht në lidhje me denuklearizimin, ai do të kërkojë një çmim të lartë në koncesionet nga Koreja e Jugut dhe aleatët e saj, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, për të kompensuar koston e humbjes së aftësive të tij bërthamore.
Për të qenë i suksesshëm, denuklearizimi i Koresë Veriore duhet të jetë i verifikueshëm dhe i zbatueshëm. Gjatë tre dekadave të fundit, Pyongyang ka rënë dakord me katër marrëveshje të kontrollit të armëve vetëm për të shkelur secilën prej tyre. Përveç kësaj, ajo ka një histori të mos-transparencës së qëllimshme dhe të tmerrshme, madje edhe me ndihmën humanitare. Denuklearizimi do të kërkojë tre gjëra: informime të rregullta dhe gjithëpërfshirëse për të gjithë programin bërthamor të Koresë së Veriut, aftësinë për të kryer inspektime në të gjithë Korenë e Veriut dhe aftësinë për të kryer inspektime pa njoftim. Për shkak se sanksionet kundër Koresë së Veriut janë duke u bërë gjithnjë e më të suksesshme, besueshmëria e bashkësisë ndërkombëtare në ri-aplikimin e sanksioneve nëse Pyongyangu faktohet se nuk është në përputhje me marrëveshjen, do të jetë kritik për të garantuar transparencën dhe pajtueshmërinë e plotë të Koresë së Veriut.
Denuklearizimi nuk ka pse të ndodhë menjëherë. Përkundrazi, hapi i parë duhet të kufizojë rritjen e aftësive bërthamore të Koresë së Veriut. Më vonë, Pyongyang mund të zvogëlojë dhe eventualisht të eliminojë programin e saj të armëve bërthamore. Paralelisht, Koreja e Jugut dhe aleatët e saj duhet të aplikojnë një qasje të niveluar në angazhimet e tyre. Pa dyshim, kjo qasje graduale u provua si në Kornizën e miratuar të vitit 1994 dhe në bisedimet gjashtëpalëshe dhe dështoi në të dyja ratset. Megjithatë, nëse do të realizohet denuklearizimi, segmentimi i zbatimit do të jetë vendimtar për krijimin e besimit të ndërsjellë të nevojshëm për të parandaluar manipulimet, duke përmirësuar kështu gjasat e pajtueshmërisë së verifikueshme. Kërkimi për një marrëveshje monumentale është ideale, por anashkalon besimin themeltar të nevojshëm për të siguruar që të gjitha palët janë të gatshme të pranojnë rreziqet që vijnë nga angazhimet e tyre.
Pyongyang ka qenë gjithmonë i gatshëm të denuklearizohet, por kërkesat e saj ka të ngjarë të mbeten të tepruara. Nga perspektiva e Koresë së Veriut, armët bërthamore ofrojnë mbrojtje unike dhe përfitime ushtarake. Me Korenë e Veriut të armatosur me aftësi bërthamore, kundërshtarët e saj mund të jenë më pak të gatshëm të kundërshtojnë veprimet agresive të Phenianit ose të përshkallëzojnë konfliktin sapo të fillojë, duke i siguruar regjimit Kim një aftësi shtrënguese. Për shembull, kur Koreja e Veriut fundosi Cheonan dhe bombardoi Yeonpyeong Island në vitin 2010, Koreja e Jugut dhe aleatët e saj i dhanë një përgjigje minimale. Kim Jong-un do të dëshirojë të sigurojë se ajo që do të mbetet nga Ushtria Popullore e Koresë – një forcë mbi një milion ushtarësh, me një përzierje të gjerë të raketave, forcave të blinduara, artileri të rëndë dhe sisteme raketash me shumë nisje, si dhe armët biologjike dhe kimike – mund të vazhdojnë të detyrojnë Korenë e Jugut dhe aleatët e saj. Kjo do të sjellë lëshime të konsiderueshme nga Seuli dhe aleatët e saj.
Duke pasur parasysh kërkesat e kaluara të Koresë së Veriut, disa kërkesa janë të dukshme. Kim Jong-un do të donte një lëshim të garancisë së sigurisë dhe traktat të paqes. Masa të tilla do t’i japin fund zyrtarisht Luftës Koreane dhe teorikisht do ta bëjnë politikisht më të vështirë për Korenë e Jugut dhe aleatët e saj që të sanksionojnë dhe, më shumë, t’i shpallin luftë Koresë së Veriut. Më tej, Kim Jong-un ndoshta ka braktisur kushtin që forcat amerikane të lënë Gadishullin për të joshur koreanojugorët për të ushtruar presion mbi amerikanët në negociata. Kur të fillojnë bisedimet, ai ka të ngjarë të kërkojë një mundësi për të kërkuar heqjen e të gjitha forcave amerikane nga Gadishulli dhe Japonia. Edhe pse ka më pak gjasa për të reduktuar kostot e modernizimit dhe mirëmbajtjes së forcave konvencionale, Koreja e Veriut mund të propozojë kufizime të forcës konvencionale Veri-Jug. Së bashku, këto masa do të ndihmonin në ruajtjen e aftësisë së Phenianit për të detyruar Seulin dhe aleatët e saj.
Koreja e Veriut ka gjasa të përpiqet të vendosë kërkesa shtesë ndaj Koresë së Jugut dhe aleatëve të saj për të siguruar që parandalimi dhe përfitimet ushtarake të forcave raketore të saj të gjera – ndoshta të armatosur me një sërë koka konvencionale, bërthamore, biologjike dhe kimike – të ruhen. Pa aftësi bërthamore, Koreja e Veriut do të ketë nevojë për më shumë raketa të saj për të arritur objektivat e synuara për të prodhuar efekte të ngjashme: një aftësi të sigurtë për sulme. Prandaj, Kim Jong-un ka gjasa të kërkojë që Koreja e Jugut dhe aleatët e saj të reduktojnë sistemet e tyre të raketave dhe të zvogëlojnë ose eliminojnë mbrojtjen e tyre nga raketat, ndoshta përfshirë mbrojtjen e raketave të vendit nga SHBA. Për më tepër, Kim Jong-un mund të përpiqet të kufizojë praninë e aftësive bërthamore të SHBA-së në rajon.
Duke marrë parasysh precedentin dhe izolimin e vendit nga bota e jashtme, regjimi Kim mund të duket sikur lidhë denuklearizimin me ndihmën ekonomike. Gatishmëria e Kim Jong-un për të sakrifikuar mirëqenien e popullit të tij për programet ushtarake ka shtuar faktorët negativë të thatësirës së fundit dhe mbipeshkimin. Kështu, Koreja e Veriut do të argumentojë se sanksionet e parashikuara nga të paktën dhjetë rezoluta të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara duhet të përfundojnë. Pyongyang mund të kërkojë gjithashtu që sanksionet e tjera që nuk lidhen me programin bërthamor të shfuqizohen, siç janë ato që synojnë të adresojnë shkeljet e të drejtave të njeriut të Koresë së Veriut, duke siguruar ushqim dhe ndihmë energjetike, si dhe investime ekonomike për të nxitur ekonominë e saj të përgjakshme.
Gjatë tre dekadave të fundit, Koreja e Jugut, aleatët e saj dhe bashkësia ndërkombëtare janë përpjekur, por nuk kanë arritur të parandalojnë rritjen e aftësive bërthamore të Koresë së Veriut. Për fat të keq, regjimi i Kim ka përdorur kontrollin e armëve për të fituar koncesione pa qëllimin e pajtimit. Duke pasur parasysh aftësitë bërthamore të zgjerimit të Koresë së Veriut, Kim Jong-un ka gjasa të kërkojë sakrifica të konsiderueshme nga Koreja e Jugut dhe aleatët e saj. Si përgjigje, Moon Jae-in duhet të finalizojë një marrëveshje që është e verifikueshme dhe e zbatueshme. Më tej, nëse do të arrihet denuklearizimi, ka gjasa të ndodhë gradualisht për të ndërtuar besueshmërinë dhe besimin midis të gjitha palëve të përfshira. Në fund të fundit, denuklearizimi është i mundur, por kjo do të varet nga sinqeriteti i Kim Jong-un dhe aftësia e Koresë së Jugut për të verifikuar dhe zbatuar çfarëdo marrëveshjeje është arritur./The Diplomat – Lexo.al/
Leave a Reply